Аннотация |
Как одну из самых главных особенностей материальной культуры ливов можно выделить продолжительное использование парных овальных фибул, назначением которых было застёгивание в плечах женского сарафана. До того как на рубеже X и XI вв. в низовье Даугавы создаются первые на месте изготовленные овальные фибулы, ливские женщины носили выполненные в скандинавском зверином стиле привозные образцы этого украшения. Новый поворот в ювелирном искусстве древних ливов наметился с появлением в середине XII в. фибул с растительным орнаментом.
Известно, что происхождение растительного орнамента надо искать на Востоке, и оно связано с символом райского сада. Эту идею переняло и христианское искусство. Нескончаемое переплетение дерева жизни, цветов, лавровых листьев и гроздей винограда символизировали устройство Царства Божьего или рая, в который попадут души праведных христиан после смерти.
Исследование посвящено не только рассмотрению отдельных деталей, так называемых фибул с пальметтами. Статья раскрывает христианские сюжеты как местных украшений (крест и добродетели Иисуса), так и показывает целенаправленность внедрения символики новой религии в декоре их скандинавских предшественников (изображение четырёх Евангелистов, креста, рая и сюжетов христианского бестиария).
Выявленные византийские прототипы среди императорских регалий и в иконографии Богоматери помогают пролить свет на возможный контекст появления овальных фибул в Северной Европе и объяснить продолжительность использования этого вида украшений у ливов в Восточной Прибалтике. |
Список цитируемой литературы |
- 1. Банк А. В. Взаимопроникновение мотивов в прикладном искусстве XI–XV веков // Древнерусское искусство. Проблемы и атрибуции. –– М.: Наука, 1977. –– С. 72–82.
- 2. Ворагинский И. Золотая легенда. –– М.: Изд-во Францисканцев, 2017. –– Т. I. –– 527 с.
- 3. Зубарь В. М., Сорочан С. Б. У истоков христианства в юго-западной Таврике: эпоха и вера. — К.: ИД «Стилос», 2005. — 182 с.
- 4. Лебедев Г. С. Эпоха викингов в Северной Европе: историко-археологические очерки. — Л.: Изд-во ЛГУ, 1985. — 286 c.
- 5. Лелеков Л. А. Искусство древней Руси в его связях с Востоком (к постановке вопроса) // Древнерусское искусство. Зарубежные связи. — М.: Наука, 1975. –– Т. 9. — С. 55–80.
- 6. Пастуро М. Символическая история европейского средневековья. — СПб.: Александрия, 2012. — 448 с.
- 7. Спиргис Р. Овальные фибулы ливов // Балтия в контексте Северного пространства. От Средневековья до 40-х годов XX века. — М.: ИВИ РАН, 2009. — С. 11–50.
- 8. Спиргис Р. Растительный орнамент древних ливов — декор или христианская символика? // Acta Archaeologica Albaruthenica. — Мн.: «Галiяфы», 2013. — Вып. 19. — С. 73–111.
- 9. Физиолог / Сост. Е. И. Ванеева / Литературные памятники. — СПб.: Наука, 1996. — 167 с.
- 10. Ambrosiani B. Birka under Ansgars tid. — Stockholm: Paniba, 2005. — 128 p.
- 11. Eisenschmidt S. The Viking Age Graves from Hedeby // Viking Settlements and Viking Society. Papers from the Proceedings of the Sixteenth Viking Congress, Reykjavík and Reykholt, 16–23 August 2009 / Ed. S. Sigmundsson. — Reykjavík: Hið íslenzka fornleifafélag & University of Iceland Press, 2011. — P. 83–102.
- 12. Fischer C. The Medieval Flower Book. — London: British Library, 2007. — 128 p.
- 13. Forstner D., Becker R. Lexikon christlicher Symbole. — Wiesbaden: Marix, 2007. — 438 S.
- 14. Friday J.S. Iota Alpha Omega Motif: Research into the Origin of the Inverted Heard Motif & Other Sacred Symbols. — USA: Kindle Direct Publishing, 2019. — 319 p.
- 15. Hägg I. Textilen und Tracht in Haithabu und Schleswig // Die Ausgrabungen in Haithabu 18. — Kiel, Hamburg: Wachholz, 2015. — 362 S.
- 16. Hinz H. Zur Frauentracht der Vlkerwanderungs- und Vendelzeit im Norden // Bonner Jahrbuch. — Köln, Bonn: Rheinland Verlag, 1978. — Bd 178. — S. 347–365.
- 17. Jansson I. Ovala spånnbucklor. En studie av vikingatida standardsmycken med utgångpunkt från Björkö-fynden / Aun 7. — Uppsala: Institutionen för arkeologi, 1985. — 237 S.
- 18. Karlsson L. Medieval Ironwork in Sweden.— Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1988. — Vol. 1. — 437 p.
- 19. Kirpichnikov A.N. A Viking Period Workshop in Staraya Ladoga, Excavated in 1997 // Fornvännen. — 2004. — No 3 (99). — S. 183–196.
- 20. Montanari G. The Mosaics of Ravenna. — Ravenna: Servizio turismo Comune di Rvenna, 2014. — 151 p.
- 21. Nitenberg A. Liljestenar och Stavkorshällar: Kulturmöten och social praktik i tidig medeltid / GOTARC. Series C, Arkeologiska skrifter. — Göteborg: Göteborgs universitet, 2009. — No. 71. — 137 s.
- 22. Nitenberg A., Thorsson A. N. Liljestenar och Stavkorshällar: text, inventering och antikvarisk dokumentation. — Lindköping: Vänermuseet, 2007. — 568 s.
- 23. Oehrl S. Paganes und Christliches in der Vierbeinerikonographie der schwedischen Runensteine // Hrsg. von S. Oehrl & W. Heizmann, Bilddenkmäler Zur Germanischen Götter- Und Heldensage / Ergänzungsbände zum Reallexikon der germanischen Altertumskunde. Bd 91. — Berlin, Boston: De Gruyter, 2015. — P. 463–534.
- 24. Paulsen P. Studien zur Wikinger-Kultur / Hrsg. von G.Schwantes, Forschungen zur Vor- und Frühgeschichte aus dem Museum vorgeschichtlicher Altertümer in Kiel. Bd 1. / Veröffentlichungen der Schleswig-Holsteinischen Universitätsgesellschaft, Reihe II, Nr. 1. – Neumünster: Karl Wachholtz, 1933. — 107 S.
- 25. Petersen J. Vikingetidenes smykker. — Stavanger: Dreyers grafiske anstalt, 1928. — 222 s.
- 26. Purhonen P. East and West in Early Finnish Christianity // Rom und Byzanz im Norden. Mission und Glaubenswechsel im Ostseeraum während des 8.–14. Jahrhunderts: internationale Fachkonferenz der Deutschen Forschungsgemeinschaft in Verbindung mit der Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Mainz, Kiel, 18.–25. September 1994 / Hrsg. M. Müller-Wille. — Bd 1. — Stuttgart: Akademie der Wissenschaften und der Literatur, 1997. — S. 373–340.
- 27. Ramskou T. Ragnarok // Kuml: Årbog for Jusk Arkæologisk Selskab. — Århus: Universitetsforlaget i Aarhus, 1953. — S. 182–192.
- 28. Sindbæk S. M. Crossbreeding Beasts: Christian and Non-Christian Imagery in Oval Brooches // Conversion and Identity in the Viking Age / Ed. I. Garipzanov / MISCS 5. — Turnhout: Brepols, 2014. — P. 167–193.
- 29. Spirģis R. Bruņrupuču saktas ar krūšu važiņrotām un lībiešu kultūras attīstība Daugavas lejtecē 10.–13. gadsimtā. — Rīga: Latvijas vēstures institūta apgāds, 2008. — 511 lpp.
- 30. Spirģis R. Bruņrupuču saktas Gaujas lejtecē 12. –13. gadsimtā // Latvijas Vēstures Institūta Žurnāls. — 2009. — Nr. 4(73). — 5–30. lpp.
- 31. Spirģis R. Late Liv Tortoise Brooches of the 12th–13th Centuries from the Environs of Riga // Hanzas pilsēta Rīga — starpniece starp austrumiem un rietumiem. Rīgas arheoloģiskās izpētes 70 gadiem veltītās starptautiskās konferences referātu krājums Rīga, 2008. gada 23.–25. Septembris = The Hansa Town Riga as Mediator between East and West. Proceedings of an International Scientific Conference Dedicated to 70 Years of Archaeological Research in Riga, Riga, Latvia, 23–25 September 2008. — Rīga: Latvijas vēstures institūta apgāds, 2009. — P. 175–189.
- 32. Staecker J. Rex regum et dominus dominorum. Die wikingerzeitlichen Kreuz- und Kruzifixanhänger als Ausdruck der Mission in Altdänemark und Schweden / Lund Studies in Medieval Archaeology. — Stockholm: Almqvist & Wiksell International, 1999. — No. 23. — 621 S.
- 33. Wamers E. Zwischen Salzburg und Oseberg. Zu Ursprung und Ikonographie des nordischen Greiftierstils // Völker an Nord- und Ostsee du die Franken. Akten des 48. Sachsensymposiums in Mannheim vom 7. bis 11. September 1997 / Hrsg. U. von Freeden, U. Koch, A. Wieczorek, Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte, Mannheimer Geschichtsbläter, Neue Folge. –– Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH, 1999. –– Bd 3. Beiheft 2. –– S. 195–228.
|